Aimsigh sampla d'ainmfhocal baininscneach sa tuiseal ginideach uatha

Tagann cathú orainn ar fad na rúin a ligean le sruth tar éis tamaill nó buaileann leisce muid. Bhí an
smaoineamh sin a bhí agam anuraidh níos lú éadaigh a cheannach go maith fad is a mhair sé ach
amanna is deacair diúltú don sladmhargadh nó do dhearadh álainn i gcónaí.
Ach tosóidh muid bliain nua lán le dea-rúin agus beimid dóchasach go n-éireoidh linn cloí le cuid
acu ar a laghad. Rúin atá simplí agus indéanta atá ar intinn agam féin arís i mbliana agus mé meáite
gan iad a bhriseadh an uair seo.
RÚN 1. Ó chomhlachtaí dúchasacha a cheannóidh mé oiread agus is féidir liom i mbliana
Is dócha gur chuir srianta na dianghlasála le linn na bliana seo caite ina luí orainn ar fad chomh
tábhachtach agus atá sé tacaíocht a thabhairt do chomhlachtaí agus do shiopaí na hÉireann, go
háirithe do chinn bheaga neamhspleácha. Tá dearthóirí agus brandaí faisin iontacha againn anseo
in Éirinn agus tá a gcuid táirgí ar fáil i siopaí agus ar líne. Deirtear go bhfuil níos mó airgid
cnuasaithe agus i dtaisce ag cuid mhór daoine anois ná mar a bhí le fada cheal deiseanna é a
chaitheamh le bliain anuas. Tá rún daingean agam féin níos mó de mo chuid airgid a chaitheamh sa
mbaile in Éirinn le linn 2021.

Aimsigh sample d'Ainm Briathartha.

Nuair a bunaíodh Saorstát Éireann céad bliain  ó shin, bhí athbheochan cultúir ag fréamhú ar fud  na tíre ag an am céanna. Bhí obair ar siúl ag  Conradh na Gaeilge ón mbliain 1893 chun an  Ghaeilge agus an fhéiniúlacht chultúrtha a chur  chun cinn. Cuireadh craobhacha den Chonradh   ar bun ar fud na tíre agus bhíodh an Ghaeilge,   an ceol agus na rincí Gaelacha á múineadh sna  craobhacha sin. Thionóil siad Féile an Oireachtais  gach bliain ón mbliain 1897, agus bhíodh   comórtais cheoil agus amhránaíochta ar siúl  ag an bhféile sin. Bunaíodh Coimisiún Béaloideas  Éireann i 1935 chun béaloideas agus oidhreacht  chultúir na tíre a bhailiú sula rachadh siad i léig.  Duine de na bailitheoirí ceoil ba ea Séamus Ennis.   Thaistil sé ar fud Iarthar na hÉireann idir na  blianta 1942 agus 1947 agus bhailigh sé taisce  mhór den cheol a bhí beo i mbéal na ndaoine.

Aimsigh sample de bhreischéim na haidiachta.

Fad a bhí Máire ag obair in Institiúid Ard‐Léinn  Bhaile Átha Cliath, mhol a hathair di cúrsa staidéir  a dhéanamh in Óstaí an Rí le bheith ina habhcóide,  rud a rinne sí. Glacadh le Máire mar abhcóide  i 1944. Ní dheachaigh sí leis an dlí mar ghairm  bheatha riamh, áfach, mar nach raibh mian a croí  ann. Bhí níos mó suime aici i gcúrsaí litríochta agus  sa saol acadúil. Faoin bhfómhar 1945, bhí an  cogadh thart ar an Mór‐Roinn agus bhí deis  ag Máire sa deireadh dul go dtí an Institut des  Hautes Études en Sorbonne i bPáras chun an cúrsa  léinn sna Teangacha Ceilteacha a dhéanamh. Nuair  a d’fhill sí abhaile, rinne sí scrúdú oscailte iomaíoch  na Státseirbhíse. Ba é an toradh a bhí ar an scrúdú  sin ná gur ghnóthaigh sí an dara háit ann agus  ceapadh í mar oifigeach riaracháin sa Roinn  Gnóthaí Eachtracha, an chéad bhean a earcaíodh  sa Roinn Gnóthaí Eachtracha ar an dóigh sin.  Chaith sí seal ina taidhleoir sa Fhrainc agus  ina rúnaí ambasáide i Maidrid na Spáinne. Bhí sí  ar dhuine den bheagán taidhleoirí mná a bhí  i seirbhís taidhleoireachta na tíre seo ag an am sin.    Nuair a d’fhill sí ar Bhaile Átha Cliath, chaith sí trí  bliana ar an bhfoireann a chabhraigh le Tomás de  Bhaldraithe Foclóir Béarla‐Gaeilge a chur le chéile.  D’fhill sí ar an Roinn Gnóthaí Eachtracha ansin agus  bhí sí ina ball de thoscaireacht na hÉireann go dtí  na Náisiúin Aontaithe idir na blianta 1957 agus  1960.

Aimsigh sampla d'anmfhocal sa tuiseal ginideach iolra.

Bhí mé in mo shuí uair amháin taobh le hUachtarán Chumann Lúthchleas Gael.
Ócáid cheiliúrtha a bhí ann – an clár teilifíse Réaltaí Spóirt na Bliana nó a leithéid, a bhí á
thaifeadadh in RTÉ.
Thosaíomar ag caint – ach ní faoin GAA a labhair muid. Príomhoide scoile a bhí in Liam Ó Néill
agus scoil bheag tuaithe faoina chúram – Gaelscoil Thromaire i gcontae Laoise. Anois ó
chuimhním i gceart air – ceapaim gurb é an fáth ar thosaigh muid ag caint ar an scoil ná gur chuir
seisean i gcuimhne domsa go ndearna mé clár teilifíse ina scoil am éigin sna hochtóidí.
Ach cuimhním ar Liam Ó Néill go minic le naoi mí anuas mar gheall ar rud a dúirt sé liom an
oíche sin. Ní raibh aon chaint ar phaindéim ná ar víreas de chineál ar bith ag an am.
Ach d’inis sé dom, agus d’fhan sé i mo chuimhne, gur chuir sé féin an ruaig ar an slaghdán, an
fliú agus gach aon víreas dá leithéid as a scoil.
‘Agus cén chaoi a ndearna tú é sin?’ a d’fhiafraigh mise de. Dúirt sé liom gur chuir sé riail
dhaingean i bhfeidhm sa scoil – go gcaithfeadh dalta ar bith a rinne casacht nó sraothartach, nó a
chuir lámh nó méar in aice lena shrón, a lámha a ní ar an bpointe.
Dúirt sé liom nach ndearna sé aon eisceacht ná nár ghlac sé le haon leithscéal – má leag tú méar ar
do shrón, b’éigean duit do lámha a ní.
Agus mhaígh sé gur chuir sé deireadh le slaghdáin agus a leithéid i measc na ndaltaí.

Chuimhnigh mé air nuair a chuala mé go bhfuil laghdú suntasach tugtha faoi deara le tamall i líon
na ndaltaí scoile atá buailte le tinneas ar nós an ghnáthshlaghdáin.

Aimsigh sampla den Aidiacht Shealbhach thíos

Bhí mé in mo shuí uair amháin taobh le hUachtarán Chumann Lúthchleas Gael.
Ócáid cheiliúrtha a bhí ann – an clár teilifíse Réaltaí Spóirt na Bliana nó a leithéid, a bhí á
thaifeadadh in RTÉ.
Thosaíomar ag caint – ach ní faoin GAA a labhair muid. Príomhoide scoile a bhí in Liam Ó Néill
agus scoil bheag tuaithe faoina chúram – Gaelscoil Thromaire i gcontae Laoise. Anois ó
chuimhním i gceart air – ceapaim gurb é an fáth ar thosaigh muid ag caint ar an scoil ná gur chuir
seisean i gcuimhne domsa go ndearna mé clár teilifíse ina scoil am éigin sna hochtóidí.
Ach cuimhním ar Liam Ó Néill go minic le naoi mí anuas mar gheall ar rud a dúirt sé liom an
oíche sin. Ní raibh aon chaint ar phaindéim ná ar víreas de chineál ar bith ag an am.
Ach d’inis sé dom, agus d’fhan sé i mo chuimhne, gur chuir sé féin an ruaig ar an slaghdán, an
fliú agus gach aon víreas dá leithéid as a scoil.
‘Agus cén chaoi a ndearna tú é sin?’ a d’fhiafraigh mise de. Dúirt sé liom gur chuir sé riail
dhaingean i bhfeidhm sa scoil – go gcaithfeadh dalta ar bith a rinne casacht nó sraothartach, nó a
chuir lámh nó méar in aice lena shrón, a lámha a ní ar an bpointe.
Dúirt sé liom nach ndearna sé aon eisceacht ná nár ghlac sé le haon leithscéal – má leag tú méar ar
do shrón, b’éigean duit do lámha a ní.
Agus mhaígh sé gur chuir sé deireadh le slaghdáin agus a leithéid i measc na ndaltaí.

Chuimhnigh mé air nuair a chuala mé go bhfuil laghdú suntasach tugtha faoi deara le tamall i líon
na ndaltaí scoile atá buailte le tinneas ar nós an ghnáthshlaghdáin.

Aimsigh sample d'Ainmfhocal Bainiscneach sa Tuiseal Gnideach Uatha

I mBaile Átha Cliath a rugadh Máire Mhac  an tSaoi ar an 4 Aibreán, 1922, an duine ba shine  de thriúr clainne. Throid a hathair, Seán Mac  an tSaoi, in Éirí Amach na Cásca i 1916. Duine de  bhunaitheoirí Fhianna Fáil sa bhliain 1926 ba ea é  agus bhí sé ina Aire Airgeadais i rialtas de Valera.  Múinteoir agus léachtóir ollscoile ba ea a máthair,  Margaret. D’fhreastail Máire ar Scoil Alexandra  agus ina dhiaidh sin, ar Loreto Beaufort i Ráth  Fearnáin. Tar éis di an Ardteistiméireacht  a dhéanamh i 1938, rinne sí staidéar ar an Léann  Ceilteach agus ar Nua‐Theangacha in Ollscoil na  hÉireann, Baile Átha Cliath. Bhí cumas intleachta  as an ngnách i Máire mar bhuaigh sí an  Scoláireacht Taistil sa bhliain 1942, an gradam  ba mhó a bhí á thairiscint ag an Ollscoil Náisiúnta  do mhic léinn ag an am. Bheartaigh sí dul go dtí  an Institut des Hautes Études en Sorbonne  i bPáras chun staidéar a dhéanamh ar na  teangacha Ceilteacha.

Aimsigh sampla de bhriathar sa Mhodh Coinníollach san alt thíos;

Bíonn sé de nós ag daoine ag deireadh gach  bliana súil siar a chaitheamh ar an mbliain atá  díreach imithe thart, ar na mórscéalta nuachta   a bhí i mbéal an phobail, ar na laochra a rinne  éachtaí agus ar na daoine a d’imigh ar shlí na  fírinne. Is le paindéim an choróinvíris a bhain cuid  mhaith den chaint a rinneadh faoin mbliain 2021.  Bhí neart scéalta ceiliúrtha i réimsí éagsúla de  shaol na tíre freisin. Bhí brón ar dhaoine i ngach  cearn den tír nuair a fuair beirt de mhórphearsana  liteartha na tíre, Máire Mhac an tSaoi agus  Brendan Kennelly, bás an deireadh seachtaine  céanna i mí Dheireadh Fómhair 2021. Nuair  a cailleadh Máire Mhac an tSaoi, dúirt   an tUachtarán, Micheál D. Ó hUiginn, go raibh sí  ar dhuine d’fhilí ceannródaíocha na Gaeilge san  fhichiú haois. Luaigh sé an paisean tógálach a bhí  aici don Ghaeilge agus do mhuintir na Gaeltachta  ar feadh a saoil. Foilsíodh ailt in irisí agus  i nuachtáin in ómós do Mháire Mhac an tSaoi.   Sna hailt sin, moladh í mar thaidhleoir, mar  scoláire, mar scríbhneoir agus mar aistritheoir.  Dúradh go mairfeadh a cáil mar bhean liteartha   i bhfad i ndiaidh na haoise seo.

Aimsigh sampla d'Aidiacht bhriathartha.

Tá an phíb uilleann agus an chruit ina  ndlúthchuid de cheol na hÉireann. Faoi na 1960idí,  bhí traidisiún na píbe uilleann i ndeireadh na  feide. Ní raibh ach fíorbheagán píobairí in Éirinn  agus níos lú fós, b’fhéidir cúigear, ag déanamh   na huirlise. Bhí baint ag an bpíobaire uilleann,  Liam Óg Ó Floinn, ball den ghrúpa Planxty, leis   an bhfás mór a tháinig ar cháil na píbe uilleann.  Bhí seisean i measc bhunaitheoirí an chumainn,  Na Píobairí Uilleann, sa bhliain 1968 agus é mar  chuspóir acu ceol na píbe uilleann a athbheochan. Tá ré nua tagtha orainn anois.

Aimsigh sample de bhriathar saor san aimsir chaite.

Nuair a bunaíodh Saorstát Éireann céad bliain  ó shin, bhí athbheochan cultúir ag fréamhú ar fud  na tíre ag an am céanna. Bhí obair ar siúl ag  Conradh na Gaeilge ón mbliain 1893 chun an  Ghaeilge agus an fhéiniúlacht chultúrtha a chur  chun cinn. Cuireadh craobhacha den Chonradh   ar bun ar fud na tíre agus bhíodh an Ghaeilge,   an ceol agus na rincí Gaelacha á múineadh sna  craobhacha sin. Thionóil siad Féile an Oireachtais  gach bliain ón mbliain 1897, agus bhíodh   comórtais cheoil agus amhránaíochta ar siúl  ag an bhféile sin. Bunaíodh Coimisiún Béaloideas  Éireann i 1935 chun béaloideas agus oidhreacht  chultúir na tíre a bhailiú sula rachadh siad i léig.  Duine de na bailitheoirí ceoil ba ea Séamus Ennis.   Thaistil sé ar fud Iarthar na hÉireann idir na  blianta 1942 agus 1947 agus bhailigh sé taisce  mhór den cheol a bhí beo i mbéal na ndaoine.

Sampla amháin d’fhorainm réamhfhoclach

Ní raibh sé róthógtha leis na mná ina óige. Mar a déarfá, níor bhuail an galar i gceann a ocht
mbliana déag é mar a bhuaileas sé a lán eile agus níor amharc sé go maith. Chan á rá nach raibh
croí ina chliabh a bhéarfadh searc do achan mhnaoi. Ach ní raibh dul aige an ceann ceart a chastáil
dó. Is iomaí uair a chuir sé cailíní na mbailte sna meáchain, ina intinn féin,bean i ndiaidh na mná
eile. Ach bhí siad uilig éadtrom. Ach nuair a casadh Máire air, níor chuir sé sna meáchain í ar
chor ar bith.

Aimsigh sample d'ainmfhocal firinscneach sa tuiseal ginideach uatha.

Duine de mhórphearsana an cheoil in Éirinn  sna seascaidí ba ea Seán Ó Riada. Chuir Ó Riada  cóiriú nuálach ar an gceol traidisiúnta sa scannán  Mise Éire nuair a chóirigh sé foinn thraidisiúnta  agus amhráin sean‐nóis do cheolfhoireann  shiansach. Bhunaigh sé an grúpa Ceoltóirí  Chualann sa bhliain 1960. Buíon de cheoltóirí  traidisiúnta ar mhó a cosúlacht le ceolfhoireann  bheag ná le banna céilí a bhí sa ghrúpa. D’aimsigh  Ó Riada agus Ceoltóirí Chualann bealach nua leis   an gceol traidisiúnta a chur i láthair an phobail.  Bhí meascán uirlisí acu agus chuir siad béim  ar gach uirlis go haonarach chomh maith leis na  huirlisí a bheith á seinm i dteannta a chéile, rud  nach ndearnadh roimhe sin. Lean grúpaí eile nós  Cheoltóirí Chualann ina dhiaidh sin sna seachtóidí  agus sna hochtóidí, The Chieftains ina measc.  Chuir The Chieftains ceol traidisiúnta na tíre seo   i láthair lucht féachana nár chuala riamh cheana   é nuair a chuaigh siad ar camchuairteanna  ar fud an domhain. Rinne siad taifeadtaí ceoil  i gcomhpháirt le ceoltóirí idirnáisiúnta,  The Rolling Stones san áireamh, agus thuill siad  clú idirnáisiúnta leis na fuaimrianta a rinne siad   do scannáin mhór‐ráchairte.

Aimsigh sampla d'anmfhocal san uimhir iolra

Tagann cathú orainn ar fad na rúin a ligean le sruth tar éis tamaill nó buaileann leisce muid. Bhí an
smaoineamh sin a bhí agam anuraidh níos lú éadaigh a cheannach go maith fad is a mhair sé ach
amanna is deacair diúltú don sladmhargadh nó do dhearadh álainn i gcónaí.
Ach tosóidh muid bliain nua lán le dea-rúin agus beimid dóchasach go n-éireoidh linn cloí le cuid
acu ar a laghad. Rúin atá simplí agus indéanta atá ar intinn agam féin arís i mbliana agus mé meáite
gan iad a bhriseadh an uair seo.
RÚN 1. Ó chomhlachtaí dúchasacha a cheannóidh mé oiread agus is féidir liom i mbliana
Is dócha gur chuir srianta na dianghlasála le linn na bliana seo caite ina luí orainn ar fad chomh
tábhachtach agus atá sé tacaíocht a thabhairt do chomhlachtaí agus do shiopaí na hÉireann, go
háirithe do chinn bheaga neamhspleácha. Tá dearthóirí agus brandaí faisin iontacha againn anseo
in Éirinn agus tá a gcuid táirgí ar fáil i siopaí agus ar líne. Deirtear go bhfuil níos mó airgid
cnuasaithe agus i dtaisce ag cuid mhór daoine anois ná mar a bhí le fada cheal deiseanna é a
chaitheamh le bliain anuas. Tá rún daingean agam féin níos mó de mo chuid airgid a chaitheamh sa
mbaile in Éirinn le linn 2021.